Ponieważ koncertował w całych Stanach Zjednoczonych stał się idolem Amerykanów, supergwiazdą i bożyszczem wprawiającym słuchaczy w stan zbiorowego zauroczenia – mówiono wówczas o Paddy-manii.

Paderewski - mistrz
fortepianu i polityk

Uczył też grać na fortepianie dzieci prezydenta.
Tę swoją popularność i klasę wybitnego artysty wykorzystał by usilnie i skutecznie lobbować za Polską, wpływając na prezydenta Wilsona i elity polityczne Stanów Zjednoczonych.

Ponieważ koncertował w całych Stanach Zjednoczonych stał się idolem Amerykanów, supergwiazdą i bożyszczem wprawiającym słuchaczy w stan zbiorowego zauroczenia – mówiono wówczas o Paddy-manii.

Uczył też grać na fortepianie dzieci prezydenta.
Tę swoją popularność i klasę wybitnego artysty wykorzystał by usilnie i skutecznie lobbować za Polską, wpływając na prezydenta Wilsona i elity polityczne Stanów Zjednoczonych.

Jako przyjaciele Polski pokładamy wiarę w to, że naród, który jest tak nieugięty w swojej walce o wolność, będzie równie wytrwale starał się o nowy porządek, w którym Polska znajdzie swoje miejsce jako wielki, miłujący pokój i szczęśliwy naród.

Pierwszy dyplomata
USA w Warszawie

Wymowne sprawozdania z tamtych czasów:

Pięciuset amerykańskich lekarzy i sanitariuszy uratowało od śmierci kilkaset tysięcy zagrożonych tyfusem. W szczytowym momencie akcji, w maju 1920, dożywianych było ponad 1,3 mln dzieci w trzech tysiącach miast i wsi. Z Ameryki do Polski trafiło m.in. 6 tysięcy koni, 7.500 nowych samochodów ciężarowych, 150 parowozów, maszyny i sprzęt techniczny. Przez dwa lata przyjechało do Polski 9 500 wagonów z 97 tysiącami ton żywności rozdanej Polakom. Do roku 1922 wydano 730 milionow posiłków.

Nakarmić, leczyć
i wspólnie walczyć

Amerykańska ochotnicza eskadra lotnicza im. Tadeusza Kościuszki walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej (w ich gronie był Merian Cooper, późniejszy reżyser kultowego filmu „King Kong”).

Polska stanie się wolna tylko wtedy, gdy będzie w stanie podźwignąć się z nędzy w jaką ją wpędzili zaborcy i okupanci.

Uratowanie środkowej Europy, a szczególnie Polski od głodu, wymaga olbrzymiego wysiłku i znacznych ofiar od wszystkich obywateli Stanów Zjednoczonych.

W szczytowym momencie akcji, w maju 1920, dożywianych było ponad 1,3 mln dzieci w trzech tysiącach miast i wsi. Z Ameryki do Polski trafiło m.in. 6 tysięcy koni, 7.500 nowych samochodów ciężarowych, 150 parowozów, maszyny i sprzęt techniczny. Przez dwa lata przyjechało do Polski 9 500 wagonów z 97 tysiącami ton żywności rozdanej Polakom. Do roku 1922 wydano 730 milionów posiłków.

Amerykańska ochotnicza eskadra lotnicza im. Tadeusza Kościuszki walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej (w ich gronie był Merian Cooper, późniejszy reżyser kultowego filmu „King Kong”).

Polska stanie się wolna tylko wtedy, gdy będzie w stanie podźwignąć się z nędzy w jaką ją wpędzili zaborcy i okupanci.
Uratowanie środkowej Europy, a szczególnie Polski od głodu, wymaga olbrzymiego wysiłku i znacznych ofiar od wszystkich obywateli Stanów Zjednoczonych.

Wymowne sprawozdania z tamtych czasów:
Pięciuset amerykańskich lekarzy i sanitariuszy uratowało od śmierci kilkaset tysięcy zagrożonych tyfusem.

Polacy docenili trud i zaangażowanie Herberta Hoovera (późniejszego prezydenta USA) –Sejm Ustawodawczy Rzeczpospolitej Polskiej 28 lutego 1922 roku nadał mu tytuł honorowego obywatela. Hoover został również patronem warszawskiej ulicy i skweru przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie w 1922 roku postawiono pomnik wdzięczności dla narodu amerykańskiego. Rzeźba autorstwa Xawerego Dunikowskiego przedstawiała dwie kobiety z dziećmi na ramionach.

Charytatywny
obiad za milion

W 1936 roku podobny obiekt powstaje w Warszawie przy ulicy Konopnickiej 6. Bezpośrednio po wojnie zamieszkuje tu Leopold Tyrmand znakomity pisarz, wielki promotor jazzu i zachodniej kultury, szczególnie amerykańskiej.

YMCA w Krakowie
i Warszawie

Liczy 111 tomów zawierających 30 tysięcy stron bogato ilustrowanych przez najwybitniejszych artystów epoki, jak Zofia Stryjeńska, Leon Wyczółkowski, Władysław Skoczylas czy Ferdynand Ruszczyc. Podpisały ją miliony Polaków: politycy, przedstawiciele rozlicznych organizacji, nauczyciele oraz studenci , młodzież i dzieci z wielu szkół ( byli wśród nich ówcześni uczniowie: Czesław Miłosz, Jan Karski, Irena Sendler, Tadeusz Kantor, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska).

Polacy dziękują Amerykanom.
Pięć i pół miliona podpisów!

Polacy dziękują
Amerykanom.
Pięć i pół miliona
podpisów!

Przy opracowaniu muzycznym filmów z Disneyem współpracował wybitny dyrygent o polskich korzeniach Leopold Stokowski. Na polskich ekranach królowała największa dziecięca gwiazda wszechczasów Shirley Temple, a także tragikomiczny włóczęga w przyciasnym fraku Charlie Chaplin. Hollywoodzkie gwiazdy nie tylko bawiły, ale także inspirowały polskich widzów, były wehikułami nowoczesności, nowego stylu życia, mody, zmian. społecznych, których za Ameryką doświadczała cała Europa.

Myszka Miki
na polskich ekranach

Furorę robiły filmy animowane Walta Disneya, z popularną Mickey Mouse. Przy opracowaniu muzycznym filmów z Disneyem współpracował wybitny dyrygent o polskich korzeniach Leopold Stokowski. Na polskich ekranach królowała największa dziecięca gwiazda wszechczasów Shirley Temple, a także tragikomiczny włóczęga w przyciasnym fraku Charlie Chaplin. Hollywoodzkie gwiazdy nie tylko bawiły, ale także inspirowały polskich widzów, były wehikułami nowoczesności, nowego stylu życia, mody, zmian. społecznych, których za Ameryką doświadczała cała Europa.

Jazz z impetem wkroczył w polska kulturę muzyczną zachwycając, bulwersując i nieodwracalnie zmieniając polskie obyczaje i relacje społeczne.

To z międzywojennej fascynacji jazzem narodzi się w latach 50. polska szkoła jazzu.

Fascynacja jazzem

W 1962 roku udział w uroczystościach Dnia Pułaskiego wziął Prezydent John Kennedy i wygłosił pamiętne przemówienie cytując po polsku pierwsze słowa Mazurka Dąbrowskiego „Jeszcze Polska nie zginęła”.

Polska parada
na Mahattanie

18 września 1944 roku 8. Armia Powietrzna USA zorganizowała wielką operacja „Frantic VII” nad Warszawę, w której 110 amerykańskich „Latających Fortec” B-17 zrzuciło nad miastem blisko 1300 zasobników z zaopatrzeniem i bronią dla powstańców.

Zrzuty
dla powstańców

Po wojnie wykładowca i profesor Uniwersytetu Georgetown. Za swoją działalność odznaczony najwyższymi odznaczeniami państwowymi: polskim Orderem Orła Białego i amerykańskim Medalem Wolności. Upamiętniony pomnikami w USA, Polsce i Izraelu.

Jan Karski:
prawda o Zagładzie

W latach 1945-1947 utrzymanie co czwartego Polaka uzależnione było od tych dostaw. Ogólna pomoc UNRRA (głównie amerykańska) dla Polski wyniosła około 500 mln dolarów.

Dostarczono m.in. 140 tys. koni i 8 tys. traktorów, UNRRA sponsorowała akcje prewencyjne przeciw rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, głównie wśród dzieci. I znów, jak po I wojnie światowej, amerykańską akcją pomocy kierował i koordynował Herbert Hoover.

Paczka z Ameryki

Chodziło o amerykańską pomoc napływającą za pośrednictwem UNRRA czyli Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy.
W latach 1945-1947 utrzymanie co czwartego Polaka uzależnione było od tych dostaw. Ogólna pomoc UNRRA (głównie amerykańska) dla Polski wyniosła około 500 mln dolarów.

Dostarczono m.in. 140 tys. koni i 8 tys. traktorów, UNRRA sponsorowała akcje prewencyjne przeciw rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, głównie wśród dzieci. I znów, jak po I wojnie światowej, amerykańską akcją pomocy kierował i koordynował Herbert Hoover.

Już od 1942 roku po polsku nadawało radio Głos Ameryki. W 1950 roku Stany Zjednoczone uruchomiły Radio Wolna Europa, które mimo prób zagłuszania przez władze komunistyczne, docierało do milionów przeciwdziałając izolacji Polaków od świata.

Wieloletni dyrektor RWE Jan Nowak-Jeziorański (w czasie wojny słynny „kurier z Warszawy”) odegra później znaczącą rolę w lobbowaniu na rzecz przyjęcia Polski do NATO.

Wolny głos
w zniewolonym kraju

Obiektem pożądania stają się dżinsy, coca cola, guma do żucia. Polacy pasjonują się : amerykańskimi westernami, komiksami, pop artem, Andy Warholem , Ernestem Hemingwayem, Johnem Steinbeckiem, Marylin Monroe, Marlonem Brando, Jamesem Deanem, Elvisem Presleyem, Boby Dylanem. Ale także lądowaniem załogi Apollo na księżycu.
Zorganizowana przez władze komunistyczne w Warszawie propagandowa wystawa „Oto Ameryka” która miała zohydzić USA, przyniosła odwrotny skutek – oblegały ją tłumy, ustawiały się kolejki.
Zjawiska te w nowatorski sposób pokazała w 2009 roku interaktywna wystawa „American Dream” w krakowskim Muzeum Narodowym. Po raz pierwszy w Polsce znalazła się na niej kolekcja amerykańskich fotorealistów.

Polski sen o Ameryce

Na wzór amerykański powstają polskie zespoły jazzowe, bluesowe, rock and rolla. Na „dzieciach-kwiatach” wzorują się polscy hippisi. Gdy po stalinowskiej izolacji w Polsce zapanowała względna „odwilż” , amerykańska literatura, sztuka, filmy rozbudzają wyobraźnię – mimo niechęci oficjalnej propagandy.

Na amerykańskich uczelniach wykładają twórcy Nowej Fali Stanisław Barańczak i Adam Zagajewski (w 2004 roku dostaje amerykańską Nagrodę Neustadt, zwaną Małym Noblem ).

Sławę w Stanach Zjednoczonych zyskują m.in. rysownik i grafik Jan Sawka, fotograf Ryszard Horowitz, grafik Rafał Olbiński – ich dzieła trafiają na pierwsze strony prestiżowych wydawnictw Ameryki . W 1983 roku w USA osiedla się Krzysztof Wodiczko polski artysta wizualny i teoretyk sztuki wykładając w Massachusetts Institute of Technology, a potem w Harvard Graduate School of Design.

Październik 1980.
Nobel dla Miłosza

Polscy naukowcy i artyści korzystają także z pomocy stypendialnej Fundacji Kościuszkowskiej, jednej z nawiększych organizacji polonijnych w USA z siedzibą w Nowym Yorku i w Warszawie, która w 2018 roku ogłosiła „Nagrodę Stulecia” na badania naukowe relacji polsko-amerykańskich.

Fulbright - program
wymiany naukowej

30 stycznia 1982 roku Reagan ogłosił Dniem Solidarności z Polską. Ze wsparciem prezydenta przygotowano godzinny film o Polsce „Let Poland be Poland” z udziałem największych amerykańskich artystów (m.in. Kirk Douglas, Frank Sinatra, Henry Fonda). Dzięki transmisji satelitarnej obejrzało go 185 milionów ludzi w kilkudziesięciu krajach świata.
Stany Zjednoczone pomagają również prześladowanym polskim opozycjonistom, wspierają podziemny ruch wydawniczy, także dzięki funduszom federacji związków zawodowych (AFL-CIO), które we współpracy z administracją prezydenta Reagana przekazały „Solidarności” 6 mln dolarów. Przewodniczący AFL-CIO Lane Kirkland został później odznaczony prezydenckim Medalem Wolności w USA , a w Polsce Orderem Orła Białego.

Reagan: solidarność
z „Solidarnością”

Amerykański aktor ze znaczkiem „Solidarności” pojawił się na tysiącach solidarnościowych plakatów wzywających Polaków do głosowania i do dziś jest symbolem tamtego zwycięstwa.

W samo południe…

- Nie mówmy o Wschodzie i Zachodzie. To był stary podział. Nie był to fakt geograficzny, lecz fakt przemocy. Naszym celem jest zatrzeć fałszywe linie, które dzieliły Europę przez zbyt długi czas - deklaruje George W. Bush w 2001 roku w Warszawie.
Już od początku lat 90. Stany Zjednoczone asystowały Polsce w przemianach. W latach 1990-2001 blisko tysiąc wykwalifikowanych wolontariuszy amerykańskiego Korpusu Pokoju pomagało w nauce języka angielskiego, ochronie środowiska i rozwoju drobnej przedsiębiorczości. Rozwój gospodarki rynkowej wspierał Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, wyposażony przez Kongres USA w 240 mln dolarów. Połowa środków wypracowanych z czasem przez ten fundusz stała się podstawą dla Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności – jej celem jest dzielenie się doświadczeniami polskiej transformacji z innymi krajami postkomunistycznymi, poprzez m.in. wizyty studyjne w Polsce i stypendia im. Lane’a Kirklanda.

Wałęsa
w Waszyngtonie

- Dziś Polska wraca do rodziny krajów demokratycznych i pluralistycznych – mówi wśród burzy oklasków. Dziękuje obywatelom Stanów Zjednoczonych za ich pomoc . - To oni wspierali nas w trudnym okresie stanu wojennego i prześladowań. Oni słali nam pomoc, oni protestowali przeciw przemocy - podkreśla Wałęsa. Waszyngtońskim wystąpieniem lider „Solidarności” symbolicznie rozpoczyna polsko-amerykańskie relacje jako dwóch suwerennych państw.

Przed Kwaterą Główną NATO w Brukseli zostają wciągnięte na maszt flagi Polski, Czech i Węgier.

Polscy żołnierze wraz z Amerykanami uczestniczą w międzynarodowych misjach w Kosowie, Iraku i Afganistanie. W 2016 roku po raz pierwszy szczyt NATO odbywa się w Warszawie, a od 2017 roku około 4 tysięcy amerykańskich żołnierzy rotacyjnie stacjonuje na terytorium Polski wzmacniając wschodnią flankę NATO.

Sojusznicy w NATO

Od kilku lat w Krakowie Polsko-Amerykański Most Innowacji organizowany jest przez absolwentów programu Top500 Innovators przekazujących młodym przedsiębiorcom, studentom , startupom swoje inspiracje z kalifornijskiej Doliny Krzemowej, którą tworzyli także Amerykanie polskiego pochodzenia jak Steve Wozniak , współtwórca Apple .

Biznes, technologie,
innowacje

Polscy menadżerowie obejmują kluczowe stanowiska w amerykańskich korporacjach jak np. Google i Intel . Specjaliści z VIGO System SA z Ożarowa Mazowieckiego stworzyli najwyższej klasy detektory dla sondy Curiosity wysłanej na Marsa, uczestnicząc tym samym w „najpotężniejszej misji naukowej w historii ludzkiej eksploracji Układu Słonecznego”- jak podkreśla dr Colleen Hartman z NASA. Polscy studenci zdobywają nagrody w międzynarodowych konkursach na konstrukcje marsjańskich łazików. Polskiej firmy kosmetycznej z Przemyśla nie da się nie zauważyć na nowojorskim Times Square.
Ale są też wzajemne kontakty i doświadczenia w innych dziedzinach. Przykład: siostrzane umowy między parkami narodowymi: Kampinoskim i Indiana Dunes (od 1998 roku) oraz Tatrzańskim i Gór Skalistych (od 2007), które prowadzą wspólne projekty i rokrocznie spotykają się w Dzień Ziemi, żeby wymieniać sie cennym doświadczeniem.

W amerykańskiej branży filmowej cenieni są polscy operatorzy m.in. Janusz Kamiński ( Oscar za zdjęcia do „Listy Schindlera” i „Szeregowca Ryana”) i Sławomir Idziak, kompozytor Jan A.P.Kaczmarek (Oscar za muzykę do filmu „Marzyciel”), reżyser Roman Polański (Oscar za „Pianistę”), Allan Starski i Ewa Braun (Oscar za scenografię i dekoracje wnętrz do filmu „Lista Schindlera” nakręconego w Polsce przez Stevena Spielberga).

Od 2010 roku we Wrocławiu odbywa sie American Film Festival, wielkie doroczne święto przedstawiające szerokie spektrum amerykańskiego kina, a pokazom filmowym towarzyszą także branżowe spotkania koprodukcyjne US in Progress.

Oscar dla
Andrzeja Wajdy

Dramaturg i pisarz Janusz Głowacki zasłynie m.in. „Antygoną w Nowym Jorku” i „Polowaniem na karaluchy”. Saksofonista Michał Urbaniak, jest najbardziej znanym w USA polskim muzykiem jazzowym. Razem z wokalistką jazzową Urszulą Dudziak, występowali niemal w całej Ameryce, podczas Newport Jazz Festival i w Carnegie Hall.

Kultura bez ograniczeń

Wkład polskich emigrantów w kulturę Stanów Zjednoczonych, w tym także grafików, twórców plakatów, malarzy i fotografików pokazał cykl koncertów i wystaw pod hasłem „New New Yorkers” zorganizowany w 2004 roku w Warszawie przez Ambasadę Amerykańską.

Kultura
bez ograniczeń

Dramaturg i pisarz Janusz Głowacki zasłynie m.in. „Antygoną w Nowym Jorku” i „Polowaniem na karaluchy”. Saksofonista Michał Urbaniak, jest najbardziej znanym w USA polskim muzykiem jazzowym. Razem z wokalistką jazzową Urszulą Dudziak, występowali niemal w całej Ameryce, podczas Newport Jazz Festival i w Carnegie Hall.

Wkład polskich emigrantów w kulturę Stanów Zjednoczonych, w tym także grafików, twórców plakatów, malarzy i fotografików pokazał cykl koncertów i wystaw pod hasłem „New New Yorkers” zorganizowany w 2004 roku w Warszawie przez Ambasadę Amerykańską.

Choć wizyta brata zastrzelonego siedem miesięcy wcześniej prezydenta Johna Kennedy’ego, miała charakter prywatny, gdziekolwiek pojawiał się wraz z żoną i trójką dzieci, gromadziły się tłumy, a Polacy gorąco witali i pozdrawiali gości.

Na najwyższym
szczeblu

Głośnym echem odbiły się kolejne wizyty prezydenckie: Geralda Forda (1975) oraz Jimmiego Cartera (1977). Dla Cartera Polska była jednym z pierwszych krajów, które odwiedził po objęciu prezydentury – jego szczególne zainteresowanie Polską było inspirowane przez Zbigniewa Brzezińskiego, który w latach 1977-1981 pełnił funkcję doradcy prezydenta USA ds. bezpieczeństwa narodowego. Od 1989 roku wizyty prezydentów USA następowały co parę lat. George H.W. Bush i jego syn George Walker Bush byli w Polsce pięciokrotnie. Bill Clinton w czasie swojej drugiej wizyty witał Polaków jako przyszłych członków NATO cytując po polsku słynne zdanie „Nic o was bez was”.

W ciągu ostatnich sześciu lat prezydenci Stanów Zjednoczonych odwiedzili Warszawę czterokrotnie: Barack Obama w roku 2011, 2014 i w 2016 podczas Szczytu NATO w Warszawie. Prezydent Donald Trump przyjechal do Warszawy w pół roku po zaprzysiężeniu. Stojąc pod Pomnikiem Powstania Warszawskiego na placu Krasińskich mówił: Dla Amerykanów Polska zawsze była symbolem nadziei - od zarania dziejów naszego narodu .